İslam dünyasının önemli isimlerinden Farabi kimdir ve nerelidir? İşte kısaca Farabi'nin hayatı ve eserleri.

Farabi Kimdir ve Nerelidir? Farabi'nin Kısaca Hayatı

Tam adı Ebu Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. Uzluğ el-Fârâbî et-Türki olan bilim insanı ve filozof, Türkistan’da Farab yakınlarındaki küçük bir köy olan Vasic’te 872'de dünyaya geldi. Aslen İranlı olan aile, Türkistan'daki göçmen ailelerdendir. Farabi'nin etnik kökeninin ne olduğu hala tartışmalıdır. Bazı kaynaklar Türk olduğunu söylerken, bazı kaynaklar Fars kökenli olduğunu söyler.

Farabi, çocukluğundan beri iyi bir eğitim ortamında yetişmiştir. Avrupa’da "Alpharabius" olarak anılan Farabi, bir askerin oğluydu. İlk öğrenimini Farab ve Buhara’da tamamladıktan sonra, 901 yılında, kendini daha hızlı geliştirebileceğini düşündüğü Bağdat’a gitti. Müslüman bilim insanı Farabi, bundan sonraki hayatının uzun bir bölümünü burada geçirdi.

Bağdat'ta hıristiyan alimlerden Yuhanna bin Haylan ile birlikte mantık çalışmaları yaptığı biliniyor. Bağdat'ta aldığı mantık eğitimi müfredatında, Porfiryus'un "Eisagoge"si (İsaguci) ve Aristoteles'in mantık üzerine 6 ciltten oluşan Organon adlı eserinin Kategoriler, Yorum Üzerine, Birinci Çözümlemeler ve İkinci Çözümlemeler kitapları vardır. (Aristoteles'in hayatı, eserleri ve kısaca çalışmaları için tıklayın.) Bunlar da o dönemde iyi bir mantık eğitimi verilen her yerde okutulan kitaplardır. Bununla birlikte Aristoteles'in eserlerini Arapça'ya çevirenlerden biri olan Ebu Bişr Metta'nın yanında da mantık eğitimi aldığı rivayet edilir.

Bağdat'da kendini birçok alanda geliştiren Farabi, bilgisini arttırmak ve araştırmalar yapmak için birçok seyahatte de bulundu. Bunlar arasında Şam, Mısır ve Halep de vardı ve gittiği her yerde çalışmalarını yoğun bir şekilde sürdürdü. Ancak Halep'e gittikten sonra  Seyfü’d Devle’nin sarayını ziyaretinden sonra bu seyahatleri son buldu. Burada keskin zekası ve bilgisini ıspatlayan Farabi, saray danışmanı oldu. İlk önce kadı olan Farabi, daha sonra kendi isteğiyle öğretmenlik yapmaya başladı. Çalışmalarını burada da sürdüren Farabi, 950 yılında, 80 yaşındayken hayatını kaybetti.

Farabi hayatı boyunca fen bilimlerinde, felsefede, mantıkta, sosyolojide, tıpta, matematikte ve müzikte önemli çalışmalar yaptı. Mantık alanındaki çalışmalarıyla Aristoteles'ten sonra ikinci önemli isim olarak anılır ve kendisine ""el-muallimü's sani" de denir. Bununla birlikte el-Medinetü'l Fazıla adlı eseri de erken dönem sosyoloji çalışmaları açısından oldukça önemli kabul edilir. Felsefede de yaptığı çalışmalarla dinle aklı uzlaştırmaya çalışan Farabi, İslam düşünce ekolünün gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur.

Farabi'nin Eserleri

Farabi'nin Felsefe'ye Giriş Eserleri

Felsefe öğrenmeden önce takdim esilmesi lâzım gelen şeyler kitabı (Kitâb-ü mâ yenbağî en mukaddeme kable taallüm-il felsefe)

İlimlerin sayımı kitabı (Kitâb-u İhsâ-il-ulûm)

İlimlerin mertebeleri (Merâtib-ül-ulûm)

Farabi'nin Mantık Alanında Yazdığı Eserler

Harfler kitabı (Kitâbul-Hurûf)

Mantıkta Kullanılan Lafızlar (Kitâbu’l-Elfâz)

Mantığa başlangıç (Al-Tavti'a fı'1-Mantık)

Mantık Sanatına Başlamak İsteyen Bir Kimsenin Bilgi Edinmek Zorunda Bulunduğu Bütün Hususlara Dair Olan Bölümler (el-Fusûlu’l-Hamse)

Mantık kitapları dergisi (Cevâmi'-ü kütüb-il-mantık)

Mantığa giriş kirabı (Kitab-üş müdhal fi'l-mantık)

Mantık sanatında gerekli olan fasıllar (Fusûl-u yuhtâc ileyhâ f'i sınâat-il-mantık)

Küçük kıyas kitabı (Kitâb-ü kıyâs sagîr)

Kitâbu Makûlât

Kitâbu’l-Kıyas

Kitâbu’l-Burhan

Kitâbu’l-Cedel

Kitâbu’l-İbâre

Şerhu Kitâbi’l-İbâre

Kitâbu İsâguci

Kitâbu’l-Emkineti’l-Muğâlata

Peri Hermeneias Muhtasarı

Eflâtun ve Aristoteles’in Görüşlerinin Uzlaştırılması (el-Cem Beyne’r Re’yeyn el-Hakimeyn Eflâtun el-İlâhi ve Aristûtâlîs)

Safsata hakkında kitap (Kitâb-ün fî's-safsata)

Hitabet hakkında kitap (Kitâb-ün fi'l-hitâbe)

El-Elfazu’l-Müsta’mele fi’l-Mantık

Uygulamalı Bilimlere Dair Eserleri

Öklid'in "Kitâb-ül-usul" adlı eserinin 1. ve 5. kısımlarına ilişkin açıklamalar

Yıldızlar üzerine doğru olan ve olmayan şeyler hakkında nükteler kitabı (Kitâb-ün-nüket fî-mâ yesihhü velâ yesihhü min ahkâm-in-nücüm)

Büyük musiki kitabı (Kitâb-ül-mûsîkî'l-kebîr)

Musikiye giriş kitabı (Kitâb-ül-mğdhal fî'l-mûsîkî)

Farabi'nin Siyaset ve Ahlak'a Dair Eserleri

Mutluluğu kazanma kitabı (Kitâb-ü tahsil-il saâde)

Mutluluk yolunu gösterme kitabı (Kitâb-üt-tenbîh alâ sebil-il-saâde)

Faziletli şehir halkı fikirlerinin esasları (Kitâb-ün fî mebâdî ârâ-i ehl-il Medînet-il-fâzıla)

Şehir siyaseti kitabı (Kitâb-ül-siyâset-il-medeniye), Varlıkların başlangıcı (Mebâdi 'l-mevcûdât)

Platon'un sözleri kitabı (Kitâb-ül-elfâz-il-Eflâtuniye)

Farabi'nin Din Bilimine (İlahiyat) Dair Eserleri

Akıl hakkında kitap (Kitâb-ün fi'l-akl)

Önemli sorular kitabı (Kitâb-ü uyûn-il-mesâil)

Bir ve birlik kitabı (Kitâb-ül-vâhid ve'l-vahde)

Filozof Aristoteles'in amaçları (Kitâb-ül agrâz-il-Hâkîm Aristôtâlis)

Platon felsefesi (Kitâb-u felsefet-i Eflatûn)

Aristo Felsefesi (Felsefet Aristutalis)

Felsefe soruları ve onların cevapları (El-mesâil-ül-felsefîye ve'l-ecvibet-ü'anha)