Bilim tarihi ve bilim insanlarıyla ilgili yazılarımıza devam ediyoruz. Suyun kaldırma kuvvetini bulan matematikçi ve bilim insanı Arşimet (Archimedes) kimdir?

Arşimet Neyi Buldu?

Suyun kaldırma kuvvetini Yunan matematikçi, fizikçi, astronom, filozof ve mühendis olan Arşimet bulmuştur. Arşimet, antik dönemin ilk ve en büyük bilim insanları arasında gösterilir.

Arşimet Kimdir? Arşimet'in Hayatı ve Buluşları

O döneme ilişkin elimizde yeterince yazılı kaynak olmadığı için Arşimet'in hayatıyla ilgili bilgilerimiz azdır ve bazı bilgiler de kesin değildir. MÖ. 287 yılında Sicilya'da dünyaya gelen Arşimet'in babası astronomiyle yakından ilgilenen Phidias’tır. Yani Arşimet, doğuşundan itibaren bilimle içiçe olan soylu bir ailedendir. Arşimet 12 yaşındayken İskenderiye'ye gidip eğitim almış ve burada Öklid'in öğrencisi olmuştur. (Öklid'in çalışmaları ve matematiğe katkıları için tıklayın.) Ardından Sicilya'ya dönen Arşimet bilimsel çalışmalarına burada devam etmiştir.

İskenderiye'de bulunduğu dönemde arkadaşı Eratosthenes ile ve Samoslu (Sisam) Konon ile yazışmaları günümüze kadar ulaşmıştır. Bu yazışmalarda küre ve silindirin hacmini hesaplamak için formüller vardır. Ayrıca kendinden yaklaşık 2000 yıl sonra gelişmeye başlayacak integral hesaplarına dair başlangıç niteliğinde çalışmalar, karekök 3 ve pi sayısının çok karmaşık yöntemlerle hesaplanmış yaklaşık değeri de bu yazışmalarda yer almaktadır.

Arşimet, Kral Hierro’nun Kral Ptolemy için yaptırdığı ancak bir türlü denize indirmeyi başaramadığı gemiyi indirebilmek için az güç harcayarak büyük ağırlıkları yerinden oynatabilen bir düzenek kurdu. Yoğun yağışlarda taşan Nil sularının tarlalara dengeli dağılımı için Arşimet vidası denilen aracı geliştirdi. İlk hidrostatik yasasını buldu ve bununla birlikte diğer temel kanunları ortaya koydu. Bunları “Yüzen Cisimler” adlı kitapta topladı.

Yaşadığı dönemde ve onun bölgesinde savaşlar çok olduğu için insanlar onu bilimiyle değil, savaşlar için bulduğu aletlerle tanıdı. Savaşalr için yaptığı icatlarla, özellikle Romalılara karşı kazanılan zaferlerde büyük pay sahibi oldu ve böylece ünü yayıldı.

Bu savaşların sonunda bulunduğu şehir olan Sirküza Romalılar tarafından alınınca burada öldürüldüğü söylenmektedir. 

Mekanik Alanındaki Buluşları

Arşimet'in mekanik alanında yaptığı icat ve buluşlar arasında bileşik makaralar, sonsuz vidalar, hidrolik vidalar ve yakan aynalar en önemlileridir. Denge prensiplerini ortaya koyan bilim insanı da Arşimet'tir. Bu prensiplerden bazıları şunlardır:

1. Eşit kollara asılmış eşit ağırlıklar dengede kalır.

2. Eşit olmayan ağırlıklar eşit olmayan kollarda aşağıdaki koşul sağlandığında dengede kalırlar: f1 • a = f2 • b

Arşimet'in "Bana bir dayanak noktası verin Dünya'yı yerinden oynatayım." sözü yüzyıllardan beri hafızalardan silinmemiştir.

Arşimet'in Eserleri/Kitapları

Denge üzerine (2 cilt). Mekaniğin belli başlı kurallarının geometri ile açıklandığı kitaptır.

İkinci Derecede Paraboller

Küre ve Silindir Yüzeyi Üzerine (2 cilt)

Spiraller Üzerine.

Konoidler Üzerine

Yüzen Cisimler Üzerine (2 cilt). Hidrostatiğin temel yasaları verilmiştir.

Dairenin Ölçülmesi

Sandreckone. Arşimed’in sayı sistemleri ve büyük sayıları ifade etmek için oluşturduğu sistemi anlatan eseridir.

Mekanik Teoremlerin Yöntemi. Ünlü dilbilimci Heiberg tarafından 1906 yılında, İstanbul'da eski parşömenler arasında (üzeri kazınmış ve sonra yeniden yazılmış olarak) bulunmuştur.

Kaynak: Wikipedia